Syphilis ဆစ္ဖလစ္

ပုိ႔စ္တင္ခ်ိန္ - 5/25/2014 08:28:00 PM


ဆရာရွင္ ့ syphilis ရွိသူနဲ ့ လိင္ဆက္ဆံမိရင္ ဘယ္ေလာက္ၾကာရင္ ေရာဂါကူးတာသိနိုင္ပါသလဲ။

ဆစ္ဖလစ္ ေရာဂါသမိုင္းက ၁၅ ရာစုကတည္းကတဲ့။ ကြန္ျမဴနစ္ကမာၻရဲ႕ ဆရာႀကီး ႏွစ္ဆူျဖစ္ၾကတဲ့ လီနင္နဲ႔ ေတာ္လ္စထြိဳင္ တို႔လဲ ဒီေရာဂါနဲ႔ မကင္းဘူးတဲ့။ အာဏာရွင္ကမၻာကဆိုရင္ ဂ်ာမနီက ဟစ္တလာ၊ အီတလီက မူဆိုလီနီ၊ ရုရွားက လူဆိုးဘုရင္ အိုင္ဗင္ စသူေတြ ပါတယ္။ “နာမယ္ဆိုးရွိသူမ်ား သတိထားၾကပါ။”

ေဆးစာေတြကို ဗမာလိုျပန္ရင္ အေတာ့္ကို အဆီအေငၚမတည့္တာ ဒီေရာဂါဘဲ။ ဗမာေတြက Chickenpox ကို ေရေက်ာက္ ေခၚၿပီး၊ Smallpox ကို “ေက်ာက္ႀကီး” လို႔ ေခၚၾကတယ္။ အဂၤလိပ္လို The Great Pox ဆိုတာကို တိတိက်က် ဘာသာျပန္ရင္ “မဟာေက်ာက္ေရာဂါ” ေပါ့။ အဲဒါ Syphilis “ဆစ္ဖလစ္” ကို ေခၚတာပါ။

အာလူးအေခ်ာင္းေၾကာ္ကို French fries လို႔ေခၚမွ ေခတ္မီတယ္။ French kiss ဆိုတာလဲ လုပ္တတ္ၾကတယ္။ French disease ဆိုတာကိုပါ သိဘို႔လိုတယ္။ ဆစ္ဖလစ္ကို အီတာလ်န္ နဲ႔ ဂ်ာမန္ေတြက အဲလို ေခၚတာ။ ဒတ္ခ်္ ေတြကေတာ့ စပိန္ ကိုလႊဲခ်တယ္၊ ရုရွားေတြက ပိုလန္ကို လက္ညွိဳးထိုးၿပီး၊ တူရကီေတြက နဲနဲပိုဆိုးတယ္။ "Christian disease" တဲ့။ အမွန္က သူတို႔ဆီကို ဒီလူေတြဆီကေန ကူးလာတာလို႔ ေျပာခ်င္ၾကတာပါ။

ဆစ္ဖလစ္ ကို အဆင့္ေတြခြဲ ေလ့လာရတယ္။ ၁၊ ၂၊ ၃၊ ၄။ Treponema pallidum ဗက္တီးရီးယား ပိုးဝင္ၿပီး၊ ၂၁ ရက္ အၾကာ၊ လိင္ဆက္ဆံရာေနရာ မွန္သမွ်မယ္ မနာတဲ့ အနာေလးေတြ စျဖစ္တယ္။ ၁ လ ၁ လခြဲေနရင္ ေပ်ာက္သြားမယ္။ ေနာက္အဆင့္ ျဖစ္လာရင္ မယားတဲ့ အနီျပင္ေတြ ေျခသလံုး၊ လက္၊ ေက်ာတို႔မွာ ေပၚမယ္။ ဒီအဆင့္က ပိုၿပီး ကူးစက္ေစႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ပူတာ၊ လည္ေခ်ာင္းနာ၊ အစားပ်က္၊ အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့၊ တက္ေစ့ေရာင္တာေတြ ျဖစ္မယ္။ ေနာက္ၿပီး ဘယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမဆို ေရာဂါျပန္႔မယ္။ အဆစ္၊ အသဲ၊ ေက်ာက္ကပ္။

မေပ်ာက္ေသးတဲ့ သူေတြ ၂% ေလာက္က တတိယ အဆင့္ ေရာက္သြားမယ္။ ေသြးေၾကာႀကီးေတြ ေဖါင္းမယ္၊ Gummas တက္ေစ့ေတြ ေရာင္မယ္၊ Neuro-syphilis ဦးေႏွာက္ဆစ္ဖလစ္ျဖစ္မယ္၊ မ်က္စိ၊ နားကို ကူးစက္ေတာ့မယ္။ ၂ ႏွစ္ ၾကာရင္ တတိယအဆင့္ဆိုတာ ျဖစ္လာတယ္။

ေနာက္ဆံုးဆင့္ဆိုတာ ေရာဂါကူးခ်ိန္ကေန ၁ ႏွစ္ကေန ၁ဝ ႏွစ္အတြင္းျဖစ္တယ္။ ဒီထက္လဲ ၾကာႏိုင္ေသးတယ္။ အရိုး၊ အဆစ္ နဲ႔ အာရံုေၾကာေတြမွာ Gummas (ဂါမာ) ဆိုတာေတြ ျဖစ္လာမယ္။ အာရံုေၾကာ ဆစ္ဖလစ္ျဖစ္ရင္ ေရာဂါလကၡဏာ မေပၚတဲ့အဆင့္ကေန စိတ္မေကာင္းသူလို ျဖစ္သြားတဲ့အဆင့္ထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ႏွလံုးကေနထြက္တဲ့ အႀကီးဆံုး ေသြးလႊတ္ေၾကာႀကီးမွာ ေရာဂါရလာတတ္တယ္။ သိပ္ေတာ့ အစိုးရိမ္မႀကီးပါနဲ႔ ပဋိဇီဝေဆးေတြ မေပၚခင္ကသာ ၂၅-၃၅% ျဖစ္တာပါ။ အဲ႕႕႕ ခုေခတ္မွာေတာ့ Neurosyphilis ဟာ HIV ရွိသူေတြမွာသာ မ်ားေနပါတယ္။

ဆစ္ဖလစ္ ကို VD ေခၚကတည္းက ေရာဂါ ရွိ-မရွိစမ္းတာကို Venereal Disease Research Laboratory (VDRL) tests လို႔ ေခၚတာ ခုအထိဘဲ။ ဒီစမ္းသပ္နည္းက ရာႏွဳန္းျပည့္ ဒီေရာဂါရွိတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ VDRL နဲ႔ TPHA ကာလသားေရာဂါ စစ္ေဆးျခင္း ကို ေရးထားပါတယ္။

ဆစ္ဖလစ္ဟာ အေမရိကားကို ကိုလန္ဘတ္စ္ မေတြ႔ခင္ကတည္းက ရွိတယ္လို႔ ေနာက္မွ ေရာက္တဲ့ ဥေရာပသားေတြက ေျပာတယ္။ ဒီေနာက္ ေရာက္လာၾကမဲ့ ဗမာေတြအပါအဝင္ အာဖရိက နဲ႔ အာရွက လူမွန္သမွ်ကို မလာခင္ ေဆးစစ္တဲ့အခါ ဒီေရာဂါကိုပါ စစ္တယ္။ ပိုးေတြ႔ရင္လဲ ၁ ပတ္ ၁လံုး၊ ၃ ပတ္ ေဆးထိုးခိုင္းၿပီး၊ ေဆးေအာင္လုပ္ေပးလိုက္ပါမယ္။ ဒါေပမဲ့ သူတို႔ဆီမယ္ ၁ ႏွစ္မွာ လူ ၁၇ သန္းေလာက္ ဒီေရာဂါသည္ အသစ္ေတြရွိေနတယ္။

Syphilis Treatment (ဆစ္ဖလစ္) အတြက္ေဆးမ်ား
ပဌမအဆင့္၊ ဒုတိယအဆင့္၊ တတိယအေစာပိုင္းအဆင့္ ဆစ္ဖလစ္
Benzathine penicillin G 2.4 million units in a single IM injection တလံုးထဲထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္ တပါတ္ ၁ လံုး၊ ၃ ပါတ္ထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Procaine penicillin G 2-4 million units IM ၁ဝ-၁၄ ရက္ထိုးပါ။
ပနယ္စလင္မဆတည့္ရင္ Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Tetracycline 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Erythromycin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။
ဦးေႏွာက္-အာရုံေၾကာ ဆစ္ဖလစ္
Benzathine penicillin G 2.4 million units တပါတ္ ၁ လံုး၊ ၃ ပါတ္ထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္
Crystalline Penicillin G 3-4 million units IV 4 hourly x 10-14 days ဒါမွမဟုတ္
Procaine penicillin 2.4 million units IM တေန႔ ၁ လံုးထိုးပါ။ ဒါ့အျပင္ Probenecid 500 mg ကို တေန႔ ၄ ခါေသာက္ပါ။ ၁ဝ-၁၄ ရက္ၾကာမယ္။ ဒါမွမဟုတ္
Chloramphenicol 2 Gm daily x 30 days, Doxycycline 200 mg BD x 21 days and Ceftriaxone 1 Gm daily x 14 days

မွတ္ခ်က္။
• ဆစ္ဖလစ္ ပဌမ အဆင့္ရွိသူနဲ႔ ျပီးခဲ့တဲ့ ရက္ ၉ဝ အတြင္း လိင္ဆက္ဆံဘက္တိုင္း ဆစ္ဖလစ္ ရွိ-မရွိ စစ္ပါ။ လိုအပ္ရင္ ေဆးတျပိဳင္တည္း ကုသမႈခံယူပါ။
• ဆစ္ဖလစ္ ဒုတိယအဆင့္ ရွိသူနဲ႔ ျပီးခဲ့တဲ့ ၆ လအတြင္း လိင္ဆက္ဆံဘက္တိုင္း ဆစ္ဖလစ္ ရွိ-မရွိ စစ္ပါ။ လိုအပ္ရင္ ေဆးတျပိဳင္တည္း ကုသမႈခံယူပါ။
• ဆစ္ဖလစ္ ဆတိယအဆင့္ ရွိသူနဲ႔ ျပီးခဲ့တဲ့ ၁ ႏွစ္အတြင္း လိင္ဆက္ဆံဘက္တိုင္း ဆစ္ဖလစ္ ရွိ-မရွိ စစ္ပါ။ လိုအပ္ရင္ ေဆးတျပိဳင္တည္း ကုသမႈခံယူပါ။
• HIV + Syphilis တြဲေနရင္ ေနာက္ေဆးေတြလိုေသးတယ္။ (၂) ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြကို အထက္ကနည္းအတိုင္းေပးရမယ္။

သုေတသန
• ၂ဝ၁ဝ သုေတသနတခုမွာ ဆစ္ဖလစ္ ေစာေစာပိုင္းအဆင့္အတြက္ Azithromycin 2-g ပါးစပ္ကေန တခါတည္း ေပးတာဟာ 2.4-MU Penicillin G Benzathine 2.4-MU ထိုးတာနဲ႔ ယွဥ္ၾကည့္တယ္။ ထိေရာက္တယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္တယ္။ လူနာမွာ HIV မရွိမွ ထိေရာက္မယ္။ ၆ လေနရင္ ေသြးထဲ ပိုးကင္း-မကင္းစစ္တာ ဒီကုသနည္း ၂ ခု မကြာပါ။
• Penicillin ပနယ္စလင္နဲ႔ မတည့္သူေတြအတြက္ = ဆစ္ဖလစ္ ပဌမအဆင့္ နဲ႔ ဒုတိယအဆင့္ေတြအတြက္ Tetracycline, Erythromycin နဲ႔ Ceftriaxone ေတြကို ေပးတယ္။ အရင္က Doxycycline နဲ႔ Tetracycline ေတြကိုသံုးေနခဲ့တယ္။ အခု ၂ဝ၁ဝ မွာ CDC guidelines အရ Ceftriaxone ၁ဝ-၁၄ ရက္ေပးတာ ဆစ္ဖလစ္ အေစာပိုင္းျဖစ္တာအတြက္ ထိေရာက္တာ ေတြ႔ရတယ္။
• CDC 2010 ရဲ႕ STD လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါ ေဆးလမ္းညႊန္မွာလဲ ထိေရာက္တယ္လို႔ ဆိုထားတယ္။ တခ်ိဳ႕ ေဆးယဥ္တာလဲေတြ႔ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပနယ္စလင္ နဲ႔ Doxycycline သံုးမျဖစ္မွသာ Azithromycin ကို ေပးသင့္တယ္။ လိင္တူဆက္ဆံသူေတြနဲ႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြကိုေတာ့ Azithromycin မေပးသင့္ပါ။ ေဆးကုသမႈရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳး Jarisch-Herxheimer reaction ဆိုတာျဖစ္တတ္တယ္။ ေဆးေပးကာစ ၁ နာရီကေန တရက္အတြင္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ပူမယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ ရင္ခုန္ျမန္မယ္။ ခ်မ္းမယ္၊ အနီျပင္ထြက္မယ္။ ၾကြက္သားေတြ နာမယ္။

ဒီေရာဂါေတြကို ကာကြယ္ဘို႔ တခ်ိဳ႕က လိင္ကိစၥမွန္သမွ် ေဝရမဏိ လုပ္ခိုင္းတယ္။ သီလမေစာင့္ႏိႈင္ရင္ေတာ့ “ကြန္ဒြမ္” က အလြန္မတန္ အသံုးဝင္ပါတယ္။ ကိုယ္ခႏၶာ ရင္းႏွီးရသူေတြကို ပညာေပးတာ ထိေရာက္ေအာင္လုပ္ဘို႔ အလြန္႔အလြန္ကို အေရးႀကီးပါတယ္။ ကိုယ့္အိမ္ေထာင္ဘက္၊ ကိုယ့္အေဖၚကို လူစိတ္ထားၿပီး ဆက္ဆံသင့္တယ္။ ျဖစ္လာရင္ HIV နဲ႔ B, C ပိုးေတြကလြဲရင္ ေဆးေတြက အေတာ္ကို ႏိုင္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဆို တခါေသာက္နဲ႔ ေပ်ာက္တယ္။ ေဆးပတ္ လည္ေအာင္ေတာ့ ကုဘို႔လိုတယ္။ အတူေနေဖၚ ႏွစ္ေယာက္လံုး တၿပိဳင္တည္း ေဆးကုရပါမယ္။

Dr. တင့္ေဆြ